Hoewel er voor de zekerheid snel een spoedwet in elkaar is gezet, denkt het kabinet dat de avondklok wel degelijk standhoudt in het hoger beroep dat vandaag dient. Ook hoogleraar staatsrecht Jerfi Uzman denkt dat het kabinet een grote kans maakt te winnen. "Ik denk dat de uitspraak van de rechter over het opheffen van de avondklok te ver ging."
De avondklok werd door het kabinet ingesteld op basis van een noodwet, waarin staat dat een kabinet in noodgevallen regels kan invoeren zonder overleg met de Tweede en de Eerste Kamer. De rechtbank oordeelde dinsdag dat de avondklok geen maatregel was waarmee niet kan worden gewacht, 'zoals bijvoorbeeld het geval is bij een dijkdoorbraak'.
De rechter stelde vast dat de overheid en het adviserende Outbreak Management Team (OMT) al een tijdje nadachten over de avondklok. Dat er bovendien tijd was voor een spoeddebat in de Tweede Kamer, maakte volgens de rechter duidelijk dat van een daadwerkelijke spoedsituatie geen sprake was.
Ongebruikelijk
Hoogleraar Uzman denkt daar anders over. Hij wijst erop dat het gerechtshof vandaag het kabinet niet zozeer inhoudelijk gelijk zal geven. "Er was bij de invoering van de maatregel inderdaad wel tijd geweest om het besluit voor te leggen aan de Eerste en de Tweede Kamer. De route die het kabinet heeft genomen, een spoedprocedure via een ministeriële maatregel, is niet gebruikelijk."
Maar, zegt Uzman: "Juist in de systematiek van die wet is het aan de Tweede Kamer om te bepalen of de wet goed gebruikt is. De beoordeling of sprake is van een buitengewone omstandigheid is aan de Tweede Kamer. Als die daar bezwaar tegen maakt, dan moet de maatregel worden ingetrokken."
Terughoudend
En dat is niet gebeurd. De hoogleraar wijst erop dat een meerderheid van de Tweede en de Eerste Kamer zich in de avondklok kon vinden.
"Dan moet de rechter uitermate terughoudend zijn. Dat kan alleen als de wet evident verkeerd gebruikt is. Waarom moet de rechter daar een probleem van maken als de Kamer dat niet doet? De rechter had moeten meewegen dat de Kamer daar geen probleem van heeft gemaakt."
Snelheid spoedwet
Volgens Uzman had de rechter het ook eenvoudiger kunnen doen. "De rechter had kunnen zeggen: de juiste procedure is niet gevolgd, ik geef het kabinet tijd om dat te herstellen."
De grote snelheid waarmee de spoedwet nu tot stand komt, kan volgens Uzman wel nadelig zijn voor het standpunt van de Staat in het hoger beroep. "Het ondergraaft wel een beetje het argument van de regering, dat men destijds niet voor zo'n spoedwet kon kiezen."
Snelle behandeling spoedwet
Het ziet ernaar uit dat de spoedwet van het kabinet over de avondklok – mits het parlement instemt – kan worden ingevoerd. De Eerste Kamer heeft op verzoek van het kabinet besloten over het wetsvoorstel te debatteren en daarna meteen te stemmen.
Van dik hout
Adriaan Wierenga, noodrechtspecialist aan de Rijksuniversiteit Groningen, vond de uitspraak van de voorzieningenrechter heftig. "Het is wel een heel principiële uitspraak. In tijden van nood, als de regering ingrijpende maatregelen neemt, is de rechter er om de rechten van burgers te beschermen. Maar het is wel van dik hout zaagt men planken."
Wierenga denkt dat het tijdens het hoger beroep twee kanten op kan, maar dat beide uitkomsten niet zullen leiden tot een direct einde aan de avondklok.
"Of het hof is het eens met de voorzieningenrechter, en vindt dat de avondklok onjuist is ingevoerd. Dan krijgt het kabinet waarschijnlijk wel tijd om de wet voor de invoering van de avondklok te verbeteren", zegt Wierenga.
Geen streep door avondklok
Dat betekent dus niet dat er vanavond geen avondklok meer zal gelden. "Het gerechtshof zal naar verwachting niet radicaal een streep zetten door de avondklok. Een appelrechter zal de avondklok niet buiten werking stellen, als die weet dat het kabinet de avondklok een paar dagen later weer gaat invoeren."
De andere uitkomst van het hoger beroep is volgens Wierenga dat het gerechtshof meegaat met het kabinet. "Als het hof het eens is met de route die het kabinet heeft genomen, dan blijft de avondklok bestaan."
Kabinet neemt avondklok alsnog op in coronawet
De belangrijkste adviseur van het kabinet drong er opnieuw op aan de maatregel toch in de coronawet op te nemen. Daar is uiteindelijk ook voor gekozen.
Avondklok wordt gewoon gehandhaafd, hof schort vonnis rechter op
Dinsdagochtend bepaalde de rechter in een door actiegroep Viruswaarheid aangespannen zaak dat de avondklok per direct moet worden opgeheven. De Staat tekende hoger beroep aan en vroeg het hof daarnaast in een speciale spoedprocedure de werking van dat vonnis uit te stellen. Die procedure diende vanavond. De Staat wil dat de avondklok van kracht blijft, in elk geval totdat de zaak in hoger beroep inhoudelijk aan bod is geweest. Die zitting staat vrijdag op het programma bij het Haagse hof. Een uitspraak zal een paar dagen later volgen.Het hof zei vanavond - tijdens een chaotische zitting - dat het louter gaat om een belangenafweging. Dat van Viruswaarheid is beperkt tot een aantal dagen, meent het hof, het belang van de Staat is het voorkomen van een jojo-effect. De rechter vindt het belang van de Staat daarom zwaarder wegen. ,,En nu allemaal snel naar huis”, zei ze na de uitspraak, die rond 20.30 uur was - kort voor het (wederom) ingaan van de avondklok om 21.00 uur.
Rechtbank: Kabinet moet avondklok per direct opheffen
Volgens de voorzieningenrechter in Den Haag maakt de avondklok “een vergaande inbreuk op het recht op bewegingsvrijheid en de persoonlijke levenssfeer”. Bovendien beperkt de regel “onder meer het recht op vrijheid van vergadering en betoging”.
Avondklok verlengd tot 3 maart, komende week duidelijkheid over effect
De effecten en de naleving van de maatregelen worden wekelijks bekeken. Op 23 februari zullen alle maatregelen opnieuw worden geëvalueerd. Het is mogelijk dat dan wordt besloten om de avondklok nog voor 2 maart te beëindigen.
De nieuwe regionale routekaart: in deze volgorde wil het kabinet de coronamaatregelen stap voor stap versoepelen
De oude en de nieuwe routekaart zijn niet goed met elkaar te vergelijken. Het kabinet gebruikt in de nieuwste versie andere grenzen dan voorheen. Het kabinet mikt meer dan eerder op regionale ingrepen. Of de routekaart aan duidelijkheid heeft gewonnen, is nog maar de vraag.
Dit zijn de nieuwe maatregelen die premier Rutte aankondigde op de persconferentie over de lockdown
Over een eventuele verlenging de op 23 januari invoerde avondklok is nog geen knoop doorgehakt. Als de besmettingscijfers niet weer gaan stijgen, wordt de maatregel waarschijnlijk per 10 februari opgeheven.